Kỳ thi tuyển sinh đại học Trung Quốc (Gaokao) luôn được xem là một trong những kỳ thi khốc liệt nhất thế giới. Không chỉ là cuộc đua về kiến thức, đây còn là nơi tư duy và nhận thức xã hội của thế hệ trẻ được thử thách, đặc biệt là thông qua các đề thi Ngữ văn. Năm 2019, một bài văn tại tỉnh Chiết Giang đã gây chấn động dư luận khi đạt điểm tuyệt đối 150/150, được đánh giá là một áng văn chương mẫu mực về tư duy nhân sinh.
Trong khi việc rèn luyện kỹ năng viết qua các [đoạn văn ngắn tiếng anh] giúp học sinh trau dồi khả năng ngôn ngữ cô đọng, thì đề thi văn tại Trung Quốc lại đòi hỏi một chiều sâu triết lý đáng kinh ngạc. Hãy cùng phân tích bài văn “thiên tài” này để hiểu vì sao nó lại chinh phục hoàn toàn hội đồng giám khảo khó tính.
Bài văn 800 chữ đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học khó nhất thế giới khiến ai nấy đều thốt lên: Thiên tài! – Ảnh 1.
Đề thi Văn tỉnh Chiết Giang 2019: Thử thách giữa “Cái tôi” và “Độc giả”
Khác với đề thi toàn quốc thường mang tính vĩ mô, đề thi của các tỉnh tự chủ như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Chiết Giang luôn nổi tiếng với độ “khó nhằn” và tính phân loại cực cao. Năm 2019, tỉnh Chiết Giang đã đưa ra một đề bài mang tính triết học sâu sắc về vai trò của nhà văn:
Có quan điểm cho rằng: Nhà văn khi viết phải đặt người đọc trong tim, phải lắng nghe tiếng nói của người đọc.
Lại có quan điểm khác cho rằng: Nhà văn khi viết phải kiên trì giữ suy nghĩ của mình, không được ảnh hưởng bởi người đọc.
Nếu bạn là một nhà văn có thể sáng tạo cuộc đời và cuộc đời bạn là một “tác phẩm” thì bạn sẽ đối xử với người đọc của mình như thế nào?
Đề bài yêu cầu thí sinh viết một bài luận trên 800 chữ. Đây là một cái bẫy tư duy thú vị: Chọn nghe theo con tim (cái tôi nghệ sĩ) hay nghe theo lý trí (phục vụ thị hiếu độc giả)? Bài văn đạt điểm tuyệt đối dưới đây đã đưa ra một câu trả lời hoàn hảo: Hòa quyện cái tôi vào trách nhiệm xã hội.
Bài văn 800 chữ đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học khó nhất thế giới khiến ai nấy đều thốt lên: Thiên tài! – Ảnh 3.
Toàn văn bài làm đạt điểm tuyệt đối (Lược dịch)
Thí sinh này đã không chọn cách cực đoan nghiêng về một phía. Thay vào đó, em chọn cách định nghĩa lại mối quan hệ giữa “tác giả” (bản thân mỗi người) và “độc giả” (những người xung quanh).
Tác phẩm cuộc đời cần sự cộng hưởng
Mở đầu bài viết, tác giả khẳng định ngay lập trường: “Nếu mỗi chúng ta ai cũng là ‘tác giả’ của cuộc đời, vậy thì lòng ta phải nghe theo người đọc.”
Lập luận được đưa ra vô cùng sắc bén. Một tác phẩm muốn sống được phải có sự lan tỏa. Những kiệt tác văn học như “Thủy Hử” hay “Liêu Trai Chí Dị” sống mãi với thời gian không phải vì tác giả viết cho riêng mình, mà vì họ đã nói lên tiếng lòng của muôn dân. Những hảo hán Lương Sơn Bạc đại diện cho khát vọng công lý của những người cùng khổ; những câu chuyện tình yêu vượt ranh giới sống chết là tiếng khóc cho tự do hôn nhân.
Cũng giống như việc học ngoại ngữ, khi nắm vững các quy tắc ngữ pháp như [trước when dùng thì gì], ta mới có thể diễn đạt trôi chảy để người nghe hiểu được. Tương tự, nhà văn phải hiểu “ngữ pháp” của cuộc đời – đó là sự đồng cảm – để tác phẩm của mình chạm đến trái tim độc giả.
Độc giả của chúng ta là ai?
Tác giả bài văn đã khéo léo chuyển hóa khái niệm “độc giả” trong văn học sang đời sống thực tế.
“Mà chúng ta, mỗi một học sinh trung học… nếu cuộc đời ta đã là một ‘tác phẩm’, vậy ta phải xứng với ‘độc giả’. Những ‘độc giả’ này liên quan mật thiết tới cuộc sống và vận mệnh của ta. Họ là cha mẹ, là thầy cô, là bạn bè…”
Đoạn văn này thể hiện sự trưởng thành vượt bậc trong nhận thức. Sống không chỉ là tồn tại cho riêng mình mà còn là sự tương tác, tôn trọng và yêu thương những người xung quanh. Để viết nên một tác phẩm cuộc đời kiệt xuất, cần hành sự đoan chính và cần cù.
Bài văn 800 chữ đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học khó nhất thế giới khiến ai nấy đều thốt lên: Thiên tài! – Ảnh 4.
Tiếng nói đại diện cho những kiếp người nhỏ bé
Đỉnh cao của bài văn nằm ở đoạn văn thể hiện lòng trắc ẩn. Tác giả tự nhận mình là một “nhà văn” của thường dân, thấu hiểu những niềm vui nhỏ bé và cả những nỗi đau câm lặng.
Từ hình ảnh người công nhân làm việc giữa trưa hè, những khu chợ nước thải, đến những người bệnh lo âu về tiền bạc… tất cả đều được đưa vào “trang viết”. Trong xã hội hiện đại, dù bạn làm bất cứ công việc gì, thuộc [các nghề nghiệp bằng tiếng anh] hay tiếng Trung, là kỹ sư, bác sĩ hay lao động phổ thông, thì sự thấu cảm với cộng đồng vẫn là phẩm chất cao quý nhất.
Tác giả viết: “Tôi lên tiếng đại diện cho nhân dân, tôi cất tiếng hát vì họ. Những người chỉ viết văn cho mình ấy, đã làm mất đi cái nghĩa của thơ văn. Khóm hoa nơi góc tường, bạn chỉ cho mình ngắm, thế giới của bạn cũng chỉ nhỏ bé vậy mà thôi.”
Trách nhiệm với quê hương và văn hóa
Không chỉ nói về con người, bài văn còn chạm đến nỗi niềm về sự thay đổi của quê hương. Những câu hỏi tu từ dồn dập về con đường quê, ngõ hẻm, tháp cổ, ngói đen… gợi nhắc về trách nhiệm gìn giữ văn hóa.
Điều này cũng tương tự như việc chúng ta trân trọng bản sắc dân tộc khi hội nhập quốc tế. Dù có học tiếng Anh và giải thích [bánh chưng tiếng anh là gì] cho bạn bè năm châu, thì cốt lõi vẫn là tình yêu và sự thấu hiểu sâu sắc về cội nguồn văn hóa của chính mình.
Kết thúc bài văn là một lời khẳng định mạnh mẽ về sứ mệnh của “nhà văn”: “Tôi muốn làm nhà văn, tôi muốn được cổ vũ và lên tiếng cho ngàn vạn chúng sinh nhỏ bé!”
Bài văn 800 chữ đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học khó nhất thế giới khiến ai nấy đều thốt lên: Thiên tài! – Ảnh 5.
Cộng đồng mạng ngả mũ thán phục
Ngay khi bài văn được công bố, nó đã tạo nên một làn sóng thảo luận sôi nổi trên mạng xã hội Weibo và lan sang cả Việt Nam. Đa số đều cho rằng điểm tuyệt đối là hoàn toàn xứng đáng bởi tư duy già dặn và tấm lòng nhân ái của thí sinh.
Một cư dân mạng bình luận: “Đọc xong cảm thấy như được tác giả đưa về chính đạo ấy. Giờ ai cũng tung hô chủ nghĩa cá nhân… Nhưng còn những người xung quanh đang nỗ lực, họ cố gắng vì gì? Là vì chính bản thân và cũng vì tất cả mọi người, đây mới là thứ lý tưởng cao đẹp nhất.”
Tuy nhiên, cũng có những ý kiến phản biện sắc sảo, cho rằng người viết cần giữ cái “sơ tâm” ban đầu, không nên để độc giả chi phối hoàn toàn. Sự tranh luận này càng chứng tỏ sức hút và giá trị gợi mở của đề thi cũng như bài làm của thí sinh.
Lời kết
Bài văn đạt điểm tuyệt đối trong kỳ thi đại học Trung Quốc năm 2019 không chỉ là một bài thi đơn thuần, mà là một bài học về nhân sinh quan. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, dù theo đuổi con đường văn chương, nghệ thuật hay các lĩnh vực kỹ thuật như [tiếng anh chuyên ngành logistics], thì đích đến cuối cùng của mọi nỗ lực vẫn là phục vụ con người và kiến tạo những giá trị tốt đẹp cho xã hội.
Một “tác phẩm cuộc đời” thành công là tác phẩm biết rung động trước nỗi đau của người khác và biết chia sẻ niềm vui với cộng đồng. Đó chính là thông điệp mạnh mẽ nhất mà sĩ tử tỉnh Chiết Giang đã gửi gắm qua ngòi bút của mình.
